مهارت خودمراقبتی

مقدمه

به عنوان مقدمه بحث مهارت خودمراقبتی می‌توان گفت: از دیدگاه ” دیویس “، اگر به صورت اجمالی به عملکرد انسان در طول روز نگاهی بیندازیم انسان یا بیماری ایجاد می کند یا سلامتی.

به عنوان مثال وقتی که شما صبح از خواب بیدار می شوید و صبحانه نمی خورید، در مسیر ایجاد بیماری قدم گذاشته اید، در مقابل؛ اگر ورزش کنید یا به سلامت خود اهمیت بدهید در مسیر سلامتی حرکت کرده اید.

خود مراقبتی ابتکاری برای حفظ سلامتی و ارتقای سطح زندگی است.

انسان از ابعاد مختلف نیاز به خود مراقبتی دارد، ممکن است در این لحظه ذهن انسان احساس نیاز نکند اما با گذشت زمان نیاز به این خودمراقبتی را کاملاً احساس خواهد کرد.

انسان هایی که از خود مراقبتی فرار می کنند عملاً به دنبال بهانه جویی هستند.

خود مراقبتی چه اهمیتی دارد؟

طبق آمار و تحقیقات افرادی که به خودشان می رسند و به خود اهمیت می دهند، در مسیرهای مختلف زندگی شرایط و آمار مطلوب تری دارند، اعم از: شغل، سلامتی، خوشحالی رفاه، ارتباط سازی با دیگران و …

بنابراین؛ برای اینکه زندگی من در ابعاد مختلف بهتر باشد شایسته است که به خودم اهمیت بدهم و از خودم مراقبت کنم. از طرفی دیگر این توجه به خود و خود مراقبتی سبب افزایش اعتماد به نفس هم می شود.

عزت نفس و خود مراقبتی

از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت، عزت نفس نیز یکی از کلیدی ترین مفاهیم در ابعاد روانشناسی است. ایجاد یک بستر مناسب برای خودمراقبتی تاثیر بسزایی در حفظ، ارتقا و حس ارزشمندی انسان دارد که این خود زمینه ساز تقویت عزت نفس در شخصیت یک انسان است.

همین که به خود اهمیت بدهید، خود را بیش از حد کوچک نکنید، احترام خود را حفظ کنید و نگذارید که مسائل کوچک باعث تخریب شأن و شخصیت شما شود در مسیر عزت نفس گام برداشته اید.

قدم گذاشتن در مسیر خود مراقبتی

اولین گام از مهارت خودمراقبتی خود آگاهی است؛ به صورت ساده یعنی اینکه من نقاط قوت، نقاط ضعف، علایق و استعدادها و تنفر های خودم را بشناسم.

ابزار خود آگاهی نیز پیش روی همه ماست. تست ها و پرسش نامه های روانشناسی و مشاوره گرفتن از افراد متخصص و رفتن پیش روان شناس از مهمترین راه ها برای خود آگاهی است.

تمرین های خود مراقبتی

رسالت خود مراقبتی مقابله با خودآزاری است.

در ابتدا باید توجه داشت که مسیر خود آزاری یا باورهایی که سبب آسیب ذهنی و یا جسمانی به ما می شوند چیست؟

در یک الگو ساده اگر این روند را به سه بخش A,B,C تقسیم کنیم:

مرحله A رویداد یا اتفاقی است که ممکن است برای ما ناخوشایند باشد. مرحله C نتیجه گیری است که عملاً همان حال بد و یا ناراحتی است.

اما اگر تلاش کنیم که مسیر را به a-b-c تقسیم کنیم آنگاه در مرحله b ما باورها را داریم، یعنی اینکه یک رویداد سبب می شود نوعی باور ذهنی در فکر ما تجلی پیدا کند که آن فکر سبب حال خوب یا بد ما شود.

به عنوان مثال وقتی شما با کسی تماس می گیرید و پاسخ شما را نمی دهد ممکن است ناراحت شوید اما اگر در این مسیر یک مرحله B در نظر بگیرید و با خود بیندیشید که شاید او درگیر است و مشکل دارد و نمی‌تواند پاسخ دهد آنگاه این باور ماست که جلوی حال بد و ناراحتی ما را می گیرد.

پس باور کنیم که این رویداد ها باعث حال بد ما نیست بلکه باورهای ما باعث این مسائل است.

تلاش برای آرام کردن ذهن و دوری از افکار مشغول کننده

(نفس عمیق بکشید، چشمهایتان را ببندید، تمرکز و آرامش را به کار بگیرید، خود را در یک محیط آرامش بخش مثل ساحل یک دریا یا در جنگل تصور کنید. نسیمی که می آید و بدن شما را نوازش می کند. سعی کنید در این تفکر خود را از همه مسائل پیرامون خالی کنید و به آرامش فکر کنید.)

مراقبه و مدیتیشن یکی دیگر از تمرین های خود مراقبتی و خود باوری است.

تلاش کنید در یک محیط مناسب در یک بازه زمانی مناسب فقط سکوت کنید و در آن زمان به تفکر و تصمیم‌ گیری بیاندیشید. فقط سکوت حتی در توصیه انبیا و اولیای ما همچون امام علی علیه السلام آمده است که مدتی از روز را به تفکر و تصمیم‌ گیری در حال مراقبه اختصاص دهید.

یکی دیگر از راهکارهای مهارت خودمراقبتی دیدگاه انسان است.

به اصطلاح می ‌توانیم بگوییم از آینه چه‌ کسی استفاده می کنیم. اما یعنی چه؟

این اصطلاح به این معناست که بازتاب شخصیت و رفتار ما از نظر دیگران و دیدگاه آنان چیست؛ یعنی آنان با حال خوب یا بد ما را قضاوت می کنند. باید سعی کنیم خودمان را از آینه خودمان ببینیم و نگذاریم قضاوت دیگران که بر اساس حال آنها در آن لحظه است سبب آسیب به روان ما شود.

یکی دیگر از راهکارهای مهارت خودمراقبتی کنترل ذهنیت ما نسبت به خودمان است.

مثلاً اگر من آدمی هستم که زیاد صحبت می کنم، باید مراقب باشم که نسبت به این خصلت به خودم چه برچسبی میزنم؛ ممکن است یک نفر به خودش بگوید پرحرف. ممکن است کسی که چند کار را با هم انجام می دهد یا سرعت دارد به خودش بگوید عجول.

این ها در طی زمان می ‌توانند سبب فرسودگی روان و ذهن شوند در نتیجه شایسته است که این حالات و رفتار را با اسامی مناسب و برچسب های مناسب نام گذاری کنیم مثلاً به جای اینکه به خودم بگویم حراف یا پرحرف بگویم فردی برونگرا و اجتماعی و خوش صحبت.