ایام شهادت پیامبر اکرم (ص) فرصتی بسیار مغتنم را برای ما فراهم آورد تا کلماتی اندک در توصیف دریای بیکران رحمت حضرتش بیان کرده و جلوه کوچکی از رحمت و شفقت پیامبر مهربانی‌ها را به تصویر در آوریم. پیامبری که این روزها و به بهانه آزادی بیان، جنگ‌افروزان جهان سعی در تخریب سیمای زیبای او دارند تا بتوانند بر جنایات خود سرپوش گذاشته و توحش مدرن خود را توجیه نمایند. در این بیان کوتاه، سعی داریم صرفا قطره اندکی از دریای رحمت واسعه نبوی را چشیده و رایحه رحمت نبوی را استشمام نماییم./ سیمای پیامبر در قرآن کریم

سیمای پیامبر در قرآن کریم

لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ[1] 

قطعا برای شما پیامبری از خودتان آمد که بر او دشوار است شما در رنج بیفتید، به هدایت شما حریص و نسبت به مومنان دلسوز و مهربان است.

در این آیه خداوند 5 ویژگی از وجود نازنین پیامبر بیان می‌فرماید که به اختصار به ارائه توضیحاتی خواهیم پرداخت.

• رسول

در ابتدای آیه، خداوند پیامبر را به عنوان فرستاده خود معرفی کرده و به مردم اطمینان می‌دهد پیامبر صرفا فرستاده و ابلاغ کننده پیام خداوند به سوی مردم می‌باشد.

• رسول مردمی

ویژگی دوم پیامبر در این آیه، مردمی بودن او معرفی شده است. پیامبر از جنس خود مردم است و با مشکلات و مسایل آنان کاملا آشنا می‌باشد. پیامبر وابسته به گروه خاصی نیست و سعی در کسب منافع شخصی ندارد؛ بلکه او فرستاده خداست که از جنس خود انسان‌ها بوده و لذا نیازها و شرایط آنان را به خوبی درک می‌کند. در این صورت است که کلام او برای مردم قابل پذیرش خواهد بود.

• مردم مداری

ویژگی سوم پیامبر، مردم داری و مردم مداری او معرفی شده است. پیامبر از سختی و رنج مردم ناراحت شده و تحمل درد مردم برای او دشوار است. مردم داری پیامبر در کلام و صحبت نیست بلکه نمود کلام الهی، در عمل پیامبر است که این آیه را شیرین کرده است. زندگی ساده پیامبر در مدینه و در کنار مردم، در صفحات مختلف تاریخ به زیبایی به تصویر کشیده شده است. حضور پیامبر در غزوه‌های مختلف و در صف اول روبروی دشمن، نشان از این دارد که پیامبر در کنار مردم و همراه آنان است و دوست نمی‌دارد دیگران را به کام خطر رهنمون ساخته و خود در رفاه و آسایش قرار بگیرد. همراهی پیامبر رحمت با مردم در اوج قحطی و گرسنگی در هنگام حفر خندق در جنگی که تمام کفر برای از بین بردن اسلام و توحید، صف آرایی کرده بودند، شاهدی است گویا برای مردم داری پیامبر./ سیمای پیامبر در قرآن کریم

• فزون خواهی بر هدایت مردم

چهارمین ویژگی پیامبر، علاقه زیاد و تلاش جدی او برای هدایت تمامی انسان‌هاست. پیامبر رحمت دوست نمی‌دارد حتی یک نفر بر روی کره خاکی از هدایت الهی بهره‌مند نباشد. پیامبر آنچنان خود را برای هدایت مردم به زحمت و اذیت می‌اندازد که خداوند با درخواست از پیامبر برای اذیت نکردن خود، از زحمات او تقدیر می‌نماید.

طه * مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى[2]

ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به زحمت بیفکنی.

 واژه حرص در ادبیات ما، معمولا معنا و مفهوم منفی دارد. در حالیکه حرص به معنی زیاده‌خواهی و فزون‌خواهی است. در واقع مُتعلَّق حرص تعیین می‌کند که حرص خوب است یا بد. به عوان مثال در روایات، حرص به علم بسیار پسندیده و ارزشمند است.

پیامبر حریص است به ایمان مومنین. او حریص است به سعادت بشریت و او، خود و فرزندان خود را برای هدایت انسان‌ها فدا می‌کند. آری اینچنین است این بزرگ مرد تاریخ. اینچنین است این پیامبر رحمت و محبت که سراسر عمر او، پر است از بخشش نسبت به خطاکاران و ظالمان.

• رافت و رحمت بر مومنان

پنجمین ویژگی پیامبر در این آیه، رحمت و رافت خاص پیامبر نسبت به مومنین است. رحمت پیامبر شامل حال تمامی انسان‌ها است؛ اما به طور خاص این رحمت، برای مومنین رنگ و بوی خاص تری پیدا می‌کند.

واژه رافت، به رحمتی خاص گفته می‌شود.

شما ممکن است به کسی لطفی کنید اما دیگران هم متوجه شوند. همچنین گاهی برخی رحمت‌ها همراه اذیت است. مانند پزشکی که برای مداوای شما، مجبور به جراحی و پاره کردن بافت‌های بدن شما می‌گردد. رافت، رحمتی است ویژه که اولا هیچ کس از آن مطلع نمی‌شود و ثانیا هیچ زحمت و هزینه‌ای برای فرد ایجاد نمی‌کند. این رحمت خاص/ف مخصوص مومنین است./ سیمای پیامبر در قرآن

جلوه رحمت عام نبوی، زیبایی‌های مردم‌داری و رافت و مهربانی پیامبر را می‌توان در ماجرای فتح مکه به کمال مشاهده کرد. در روزی که او در اوج قدرت، توان انتقام از کسانی را دارد که نقشه قتل او را کشیده بودند، با تحریم اقتصادی او را در تنگا و عزیزانش را به کام مرگ فرستاده و از هیچ کاری برای آزار و اذیت او فروگذار نشده بودند. در آن روز بود که پیامبر به اصحابش فرمود: “امروز، روز رحمت است”. و تمام کافرانی که او و یارانش را شکنجه کرده بودند و اموالشان را غارت کرده بودند، بخشید و از آنان درگذشت. تنها اوست که می‌تواند پاسخ هر بدی را با خوبی داده و دیگران را جذب زیبایی‌های اخلاقی خود نماید. تا جاییکه خداوند اخلاق او را اینچنین می‌ستاید:

وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ[3]

و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری.

اخلاق پیامبر نه تنها عالمیان را که خالق عالمیان را نیز به ستایش واداشته و همگان معترف به عظمت شخصیت او هستند تا جاییکه خداوند و فرشتگان بر او سلام و تهیت می‌فرستند و مومنین را به این کار دعوت می‌نمایند.

إِنَّ اللَّـهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا[4]

خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملا تسلیم (فرمان او) باشید.[5]

[1] سوره توبه، آیه 128

[2] سوره طه، آیه 1 و 2

[3] سوره قلم، آیه 4

[4] سوره احزاب، آیه 56

[5] ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

سیمای پیامبر در قرآن